Edward Degas (Hilaire-Germain-Edgar de Gas) 1834-1917 Francuski malarz i rzeźbiarz jeden z najwybitniejszych impresjonistów. Urodzony w rodzinie bogatego bankiera znany jest z przedstawień tancerek baletowych.
Degas, gdy miał ok. lat 30, zaczął mieć problemy ze wzrokiem. Artysta zauważył, iż nie potrafi wycelować strzelby podczas polowania.
Dwa przykłady przedstawiania postaci przez malarza na przestrzeni jego życia: Achille De Gas w mundurze kadeta z 1856 r (po lewej) oraz sklep z kapeluszami 1885 (po prawej).
Ponieważ za precyzyjne widzenie jak np. celowanie odpowiada część siatkówki zwana plamką, można podejrzewać że to ona najprawdopodobniej uległa już wtedy nieodwracalnym zmianom. Fakt, iż w dalszym ciągu był w stanie czytać gazety można interpretować jako brak spadku ostrości wzroku poniżej 10/50. Zachowało się wiele listów malarza w których skarży się na postępującą utratę wzroku ponadto widać jak jego pismo stawało się coraz większe i mniej regularne wraz z upływem czasu. Można przypuszczać, że ostrość wzorku spadła wtedy do ok 5/50. Pod koniec życia ostrość wzroku pogorszyła się jeszcze bardziej do ok. 1/50 uniemożliwiając mu czytanie.
Porównanie rzeźb z 1880 i 1895.
Na jaką chorobę cierpiał Degas?
Na pewno możemy wykluczyć zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD), gdyż zauważył on problemy ze wzrokiem już w 4 dekadzie życia. Ponieważ zachowały się fotografie z początku XX w. na których widać, jak chodzi swobodnie po ulicach Paryża, zwyrodnienie wzroku dotyczyło tylko części centralnej (plamki) a nie obwodowej. Choroba była też obuoczna. Możemy jedynie spekulować, iż była to dystrofia siatkówki taka jak np. Choroba Stargardta.
Jak stopniowa utrata wzroku wpłynęła na styl artysty?
Trzy obrazy przedstawiające tancerki z 1877, 1888 i 1898 r. Widać jak zmieniała się szczegółowość prac artysty wraz z pogarszaniem się wzroku.
Degas zaczął malować pastele oraz rzeźbić na późniejszym etapie swojej twórczości. Rzeźba podobnie jak u naszego poprzedniego bohatera cyklu Bandinelliego stała się odpowiedzą na pogarszający się wzrok. Rzeźbienie jest bardziej „dotykowym” rodzajem sztuki niż malarstwo. Pomiędzy 1880 a 1910 malowane postacie stopniowo traciły szczegóły takie jak rysy twarzy natomiast sposób przedstawiania konturów postaci nie uległ zmianie. W trakcie jego życia wielu krytyków zwracało uwagę na stopniowe powiększanie się przestrzeni, której artysta potrzebował do tworzenia pasteli i wiązało to z chorobą. Można zastanawiać się, dlaczego nie przestał malować. Z jednej strony prawdziwy geniusz potrafił przezwyciężyć nawet największą trudność dla malarza jaką była utrata wzroku. Z drugiej jego malarstwo od początku cechowało się przedstawieniami postaci w ruchu a nie np. fotograficznym oddawaniem szczegółów na portretach. Postacie poruszające się wydają się nam rozmazane więc może dzięki chorobie Degas odkrył idealne przedstawienie ruchu?
doc. Adam Wylęgała
Bibliografia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Edgar_Degas#/media/File:Fin_d’arabesque,_Edgar_Degas.jpg
https://en.wikipedia.org/wiki/Edgar_Degas
https://jamanetwork.com/journals/jamaophthalmology/fullarticle/418859
https://en.wikipedia.org/wiki/Edgar_Degas#/media/File:Degas_3x.jpg
https://en.wikipedia.org/wiki/Edgar_Degas#/media/File:GUGG_Dancer_Moving_Forward,_Arms_Raised.jpg
